Dit is waarom we kruidnoten eten rond Sinterklaas
Rond Pasen eten veel mensen lekkere paaseieren en rond de sinterklaastijd staan kruidnoten, pepernoten en speculaas centraal. Er zijn zoveel zoetigheden en soorten snoep en toch mogen kruidnoten niet ontbreken. Hoe dat komt, heeft vooral een historische oorsprong. We leggen het uit.
Vroege viering van het sinterklaasfeest
De viering van Sint-Nicolaas begon al bij de dood van de heilige Nicolaas van Myra. Er zijn honderden kerken, kathedralen en basilieken naar die brave man vernoemd. In talloze Europese landen wordt al sinds de middeleeuwen Sint-Nicolaasdag gevierd, maar de invulling ervan verschilt per streek en per land. In de middeleeuwen vierde men het in de Noord-Franse en Duitse kloosterscholen met een mirakelspel, waarbij de ijverige leerlingen werden beloond en de luie leerlingen werden vermaand. In de late middeleeuwen ontstonden de sinterklaasmarkten, te vergelijken met de hedendaagse kerstmarkten. Daar konden allerlei lekkernijen worden gekocht. Een typisch voorbeeld daarvan was de speculaasvrijer, toen ook wel een klaaskoek genoemd. De link tussen lekkernijen als speculaas, pepernoten en kruidnoten werd met andere woorden al heel vroeg gelegd.
Ontwikkeling van het Nederlandse sinterklaasfeest
De basis voor de Nederlandse viering van het sinterklaasfeest is gelegd in het prentenboek Sint Nikolaas en zijn knecht (1850) van Jan Schenkman. De viering bestond al langer, maar het boek met de vele illustraties heeft wel bijgedragen aan een meer algemene beeldvorming van de hedendaagse Sinterklaastraditie. Verschillende hedendaagse elementen, zoals het over daken rijden met paarden en het schenken van cadeaus via de schoorsteen, zijn in het boek terug te vinden. Ook bijvoorbeeld het hebben van een zwarte helper werd er geïntroduceerd. Voorheen was er nooit sprake van knechten en ook de oorspronkelijke Nicolaas van Myra had helemaal geen helpers. De Zwarte Piet, later vervangen door een Roetpiet, is met andere woorden een (naar geschiedkundige normen) recent fenomeen en heeft op zich weinig te maken met het historische sinterklaasfeest.
Hoe dan ook zijn veel sinterklaasgebruiken ouder dan dit prentenboek. Zo zette men al in de vijftiende eeuw een schoentje klaar. Toen was het nog gebruikelijk dat de armen hun schoen in de kerk zetten en dat de rijke burgers er geld in staken. Het gebruik werd in de loop van de zestiende eeuw overgenomen door kinderen: ze plaatsten hun schoen in de huiskamer en de ouders vulden het met appels, marsepein, speculaas, pepernoten of kruidnoten. Hierdoor worden kruidnoten al eeuwenlang geassocieerd met het sinterklaasfeest. Vanaf de negentiende eeuw zet men het ook steeds vaker als strooigoed in.
Kruidnoten zijn cultureel ingeburgerd
De reden waarom we kruidnoten eten rond Sinterklaas heeft dus een historische oorsprong. Het heeft er vooral mee te maken dat men vroeger nog niet zoveel snoepjes had als nu, maar dat men ook wel eens de kinderen wilde belonen. Dat deed men toen met de lekkernijen die beschikbaar waren, zoals kruidnoten, appels en pepernoten. Tegenwoordig zijn er heel wat meer lekkere dingen om kinderen te belonen, maar is het nog steeds de gewoonte om kruidnoten, pepernoten en speculaas te geven rond de sinterklaastijd. Cultuur, dat wist men niet zomaar uit. De hele discussie omtrent Zwarte Piet en Roetpiet bewijst dat mensen graag de dingen doen zoals hun ouders en hun ouders en hun ouders dat deden, ook als dat niet altijd even logisch, wenselijk of maatschappelijk aanvaard is. En daarom eten we kruidnoten rond Sinterklaas.